Ekonomi

Türkiye'nin Geleceği 'Bor'

Bakanlık 2024 yılında 1.3 milyar dolarlık bor ve bor ürünü satışı gerçekleştirildiğini açıkladı. Ülkemizin dünya bor rezervlerinin %70'inden fazlasına sahip olduğu bilinirken bor madeninin hangi alanlarda kullanıldığı ise merak konusu oldu.

Semih KIR

13 Oca 2025 — 3 min read

Haber: Semih KIR

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 11 Ocak tarihinde ‘x’ platformu üzerinden yaptığı paylaşımla, Geçtiğimiz yıl %97’si ihracat olmak üzere 1,3 milyar dolarlık bor ve bor ürünü satışı gerçekleştirildiğini açıkladı. Bu açıklama akıllara dünyada bulunan bor rezervinin yüzde kaçının ülkemizde bulunduğu ve bor madeninin hangi alanlarda kullanıldığı sorusunu getirdi.

Bor, geleceğin en önemli madenlerinin başında gösterilirken Türkiye, bor üretiminde lider bir konumda olup dünya bor rezervlerinin yaklaşık %70'ine sahiptir. Dünyada bor üretimi, sınırlı sayıda ülkede gerçekleşmekte olup, özellikle Türkiye, ABD, Rusya, Çin ve Arjantin gibi ülkeler bu alanda öne çıkmaktadır. Bor rezervleri ve üretimi, bor elementinin sınırlı ve değerli bir kaynak olması nedeniyle stratejik öneme sahip.

DÜNYA BOR REZEVLERİ NERELERDEDİR

Dünya bor rezervlerinin yaklaşık %70'i Türkiye’de bulunmaktadır. Ülkemiz bor üretiminde lider bir konumda olup, özellikle Eti Maden işletmeleri aracılığıyla bu sektörde faaliyet göstermektedir. ABD ise sıralamanın ikinci basamağında yer almaktadır ve dünya bor rezervlerinin yaklaşık %15'ine sahiptir. Bor üretiminde önemli bir oyuncu olan ABD'de özellikle Kaliforniya'daki bor yatakları öne çıkmaktadır. Rusya ve Çin, bor rezervleri açısından daha küçük paya sahip olsalar da, kimyasal bor ürünleri üretiminde faaliyet göstermektedir. Güney Amerika ülkeleri Arjantin ve Şili’de ise And Dağları bölgesinde sınırlı sayıda bor rezervleri bulunmaktadır.

Bu bağlamda Türkiye, bor üretiminde açık ara liderdir. Eti Maden, Türkiye'deki bor madenlerinin işletmesinden sorumlu olup, dünya bor pazarının %55-60'ını kontrol etmektedir. Ülkemizde bulunan en önemli bor yatakları ise; Eskişehir (Kırka), Balıkesir (Bigadiç ve Bandırma), Kütahya (Emet) ve (Mustafakemalpaşa) Bursa’dadır.

YILLIK BOR ÜRETİM MİKTARI NEDİR

Türkiye'nin zengin rezervleri ve üretim kapasitesi, ülkemizi bor ürünleri alanında stratejik bir merkez haline getirmiştir. Özellikle Eti Maden'in katma değerli bor ürünleri geliştirme çalışmaları (bor karbür, bor fiber, ileri teknoloji ürünleri) Türkiye’nin bu sektördeki liderliğini pekiştirmektedir.

Dünya yıllık bor üretimi ise yaklaşık 4-5 milyon ton civarındadır. Türkiye, toplam üretimin %50’den fazlasını gerçekleştirmektedir. ABD ise üretimin yaklaşık %15-20’sini sağlamaktadır.

BOR HANGİ ALANLARDA KULLANILMAKTADIR

Bor, kimya, sanayi ve enerji sektörlerinde çok yönlü bir element olarak geniş bir kullanım alanına sahiptir. Bor, ağırlıklı olarak; Cam ve seramik (%50 civarı), Tarım (gübre üretimi), Kimya endüstrisi (deterjanlar, alev geciktiriciler) ile Enerji ve savunma teknolojilerinde kullanılmaktadır.

Cam ve Seramik Sanayisi

Isıya dayanıklı camlar: Bor bileşikleri, camların ısıya dayanıklılığını artırır. Özellikle borosilikat cam üretiminde kullanılır.

Seramik ürünler: Bor, seramiklerin sertliğini ve dayanıklılığını artırır.

Enerji Sektörü

Bor temelli hidrojen depolama: Bor, hidrojenin depolanması ve taşınması için kullanılabilir, özellikle temiz enerji alanında potansiyel taşır.

Yakıt katkı maddeleri: Bor, yakıtların verimliliğini artırabilir ve motor performansını iyileştirebilir.

Tarım

Gübre üretimi: Bor, bitkilerin büyümesi için gerekli bir mikro besindir. Toprakta eksik olduğunda bitki sağlığını artırmak için bor içeren gübreler kullanılır.

Kimya Endüstrisi

Deterjanlar ve temizlik ürünleri: Bor bileşikleri (örneğin boraks), deterjanlarda suyun yumuşatılması ve temizlik etkinliğinin artırılması için kullanılır.

Alev geciktiriciler: Bor, yanmayı önleyici kimyasallarda yaygın olarak kullanılır.

Savunma Sanayisi

Zırh ve balistik malzemeler: Bor karbür, hafif ve dayanıklı yapısıyla zırh üretiminde tercih edilir.

Roket yakıtı: Bor, enerji yoğunluğu yüksek yakıtlar üretmek için kullanılabilir.

Elektronik ve İleri Teknoloji

Yarı iletkenler: Bor, yarı iletken teknolojilerinde katkı maddesi olarak kullanılır.

Fiber optik: Borosilikat cam, optik fiber üretiminde kullanılır.

Tıp ve Sağlık

Kanser tedavisi: Bor nöron yakalama tedavisi (BNCT), belirli kanser türlerinin tedavisinde kullanılan yenilikçi bir yöntemdir.

Antibakteriyel ürünler: Bor içeren maddeler, antibakteriyel özellikleri nedeniyle tıbbi ürünlerde kullanılabilir.

Nanoteknoloji

Bor nanomalzemeleri: Bor nitrit nanotüpler ve bor tabanlınano malzemeler, ısıya ve kimyasal maddelere dayanıklı yapılarıyla ileri malzeme teknolojisinde kullanılır.